2)        Ποιήματα: 1. Θωρώ σου, Χλόη κι άδικα  2. φιλόπονο μελίσσι  3. η γλυκυτάτη άνοιξη  4. Ω Τριπολιτσά ωραία

Λίγα Λόγια για τον ποιητή

Οι αξίες της Κλασσικής Αρκαδίας από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα απετέλεσαν και αποτελούν πηγή έμπνευσης για πολλούς καλλιτέχνες, στην Ελλάδα και την Ευρώπη. Υπήρξαν η αιτία για τη δημιουργία λογοτεχνικών ρευμάτων όπως ο Αρκαδισμός. Ένας από τους Έλληνες ποιητές που η ποίηση του δέχτηκε επιρροές από το πνεύμα του Αρκαδισμού είναι και ο Ιωάννης Βηλαράς. Η σχέση του όμως με την Αρκαδία δεν έγκειται μόνο στην ποίηση του. Η μητέρα του καταγόταν από την Τρίπολη, ενώ ο ίδιος κάποια χρόνια έζησε εκεί και έγραψε δύο ωδές για την πόλη. Μία επαινετική και μία αρνητική. Στην Τρίπολη πρέπει να έχαιρε εκτίμησης και ως ποιητής, αφού ο Άγγλος περιηγητής και φίλος αργότερα του Βηλαρά, Henry Holland, μας πληροφορεί ότι είχε βρει εκεί χειρόγραφα του.

Ο Ιωάννης Βηλαράς γεννήθηκε στα Ιωάννινα, ο πατέρας του ήταν Γιαννιώτης επιφανής γιατρός, και η μητέρα του ονομαζόταν Τάρσα η Ταρσίτσα με καταγωγή από την Τρίπολη. Η ποιητική του ιδιοφυία και η στιχουργική του διάθεση ήταν εμφανής από τα πολύ νεανικά του χρόνια. Υπήρξε πολυσύνθετη προσωπικότητα, ένας διανοούμενος της εποχής του. Γλωσσομαθής, ιατροφιλόσοφος και λόγιος. Βαθύτατα επηρεασμένος από τις ιδέες του Γαλλικού διαφωτισμού και της Γαλλικής επανάστασης, είχε ενεργό συμμετοχή στην Ελληνική επανάσταση.

Σπούδασε στην Ιταλία ιατρική (Πάδοβα, Μπολώνια). Κατά την πρώτη δεκαετία του 19ου αιώνα έμεινε στην Πελοπόννησο και συγκεκριμένα στην Τρίπολη .Ήταν γλωσσολόγος και υπέρμαχος της απλής δημοτικής την οποία υπερασπιζόταν με πάθος. Κάποιες απ τις θέσεις του για το γλωσσικό συναντάμε σε παραπλήσια μορφή λίγο αργότερα στον "Διάλογο" του Διονυσίου Σολωμού. Στενή πνευματική σχέση με τον Σολωμό πρέπει να υπήρχε όχι μόνο στο θέμα της γλώσσας, αλλά και της ποίησης.

Ο Βηλαράς ενώ βρίσκεται στην Τρίπολη το 1814 τυπώνει στην Κέρκυρα το γνωστότερο έργο του, το μοναδικό κείμενο του Ελλαδικού δημοτικισμού μέχρι εκείνη την εποχή που φτάνει στην δημοσιότητα, την "Ρωμαίικη Γλώσσα". Στο βιβλιαράκι αυτό διατυπώνονται οι ριζοσπαστικές του απόψεις για τη γλώσσα (προτείνοντας και την φωνητική ορθογραφία ), δημοσιεύονται ποιήματα του και μεταφράσεις αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων. Ο εθνικός μας ποιητής Δ. Σολωμός δε φαίνεται να αγνοούσε τη Ρωμαίικη Γλώσσα, ενώ πιθανότατα είχε δει και χειρόγραφα του Βηλαρά και οπωσδήποτε συνέδραμε μαζί με τον Ανδρέα Κάλβο και άλλους επιφανείς Επτανήσιους στην έκδοση των έργων του. Η έντονη φιλοσοφική του διάθεση, είναι εμφανής και σε δύο καλογραμμένα πεζά του την "Αμαρτία" και το "Γνώρισε του λόγου σου" (Γνώθι σαυτόν). Ο Βηλαράς μετέφρασε επίσης, και ποιήματα του Ανακρέοντα και αποσπάσματα του Πίνδαρου.

Πέρα από το αναγνωρισμένο ταλέντο του στην ποίηση, αποτελεί μια επιβλητική φυσιογνωμία του Νεoλληνικού Διαφωτισμού. Στην ιστορία των γραμμάτων και κυρίως στην ποίηση, ο τίτλος του "Προδρόμου" έχει αποδοθεί σε δύο ποιητές, τον Ι. Βηλαρά και τον Αθανάσιο Χριστόπουλο, και αυτό γιατί οι μελετητές και οι ιστορικοί τους βλέπουν σαν συνεχιστές και ανανεωτές της δημοτικής παράδοσης στον έντεχνο ποιητικό λόγο. Οι δημοτικιστές τον θεώρησαν πρωτοπόρο, ο δε Παλαμάς του αφιέρωσε το παρακάτω ποίημα

-Μώμε κ' εσύ παιγνιδιστή, Θύρση, δειλέ βοσκάρη,
από της Τουρκαρβανιτιάς το λύκο σαστισμένε,
πρόδρομε, που δεν όκνεψες να κονταροχτυπήσης,
και μέσ' στα μαύρα Γιάννενα τα κατασκλαβωμένα,
για κάποιο μέγα λυτρωμό μελλόμενο του Λόγου.
Στης λυτρωμένης Ήπειρος τις ράχες και τις λίμνες
προσμένει σε η φλογέρα σου ποιμενική με κάποιους
πιο γλυκούς ήχους άπαιχτους, για να τους παίξεις τώρα,
αν όπου ζούσες άμοιρος, μακαριστός γυρίσεις.

Οι ρίζες του στις ποιητικές του συνθέσεις βρίσκονται στον Αρκαδισμό των συγχρόνων του. Η φυσιολατρία και ο αρκαδισμός του Βηλαρά είναι έκδηλα από τα πρώτα ποιήματα του, όπου μεταξύ άλλων εξυμνεί τις χαρές και την ψυχική ευφορία που φέρνει η Άνοιξη, ενώ στο ποίημα του "Μελίσσι" παρακαλεί το "φιλόπονο μελίσσι" να τρυγήσει το μέλι από τα κόκκινα χείλη της Φύλλης, προσέχοντας όμως να μη τη βλάψει.

Στον Βηλαρά ανήκει και το πασίγνωστο και χιλιοτραγουδισμένο από τον λαό μας δημοτικό "Πουλάκι ξένο", το οποίο είναι μελοποιημένο ποίημα του. Τα ποιήματα του η "Άνοιξη", το "Μελίσσι", "Ύμνος στον Έρωτα" μαζί με τις πρώτες εννιά στροφές από το "Πουλάκι ξένο", περιλαμβάνονται και στη "Ρωμαίικη Γλώσσα". Στο ποίημα του "Θωρώ σου Χλόη…", η παρουσία της φύσης είναι και πάλι πολύ έντονη. Και η επίδραση της Ιταλικής Αρκαδίας είναι ευδιάκριτη.

Θωρώ σου, Χλόη κι άδικα….  ( Βηλαράς Ιωάννης)

Θωρώ σου, Χλόη, κι' άδικα
Θελ' απομαραθούν
Οι κρίνοι, τα τριαντάφυλλα
Στην όψη σου, που ανθούν.
Διαβατικά τ' ανθρώπινα,
Σαν ποταμιού νερό,
Τα νιάτα χάρου, Κόρη μου,
Μη χάνεις τον καιρό.
Πλακώνουν τα γεράματα
Προμιού τα φανταχτής,
Κι' αν μετανιώσεις ύστερα,
Διπλά θα παιδευτείς
Τις σαγιτιαίς του Έρωτα
Μη τις καταφρονάς,
Και μη τα δασκαλέματα
Ακούς της Αθηνάς
Τα ήθη, Χλόη, ημέρωσε,
Μη θες να τα τυραγνάς
Η φύση δε σου χάρισε
Καρδιά να μη πονάς
Τηράς την ψεύτραν Άρτεμι;
Δε ξέρεις, σε γελάει,
Και με τον Ενδυμίονα
Κρυφά συχνομιλάει!
Τη νιότη χάρου, Κόρη μου,
Ογλήγορα απανθεί
Κι' αφού τινάς την έχασε,
Χαμένα την ποθεί.

Φιλόπονο μελίσσι   ( Βηλαράς Ιωάννης)

Φιλόπονο μελίσσι,

Που σ' έκαμεν η φύση
Το μέλι να τρυγάς,
Το μέλι, που γυρεύεις,

Μη κόπους εξοδεύεις
Να πας ν' ανθολογάς.
Στα πορφυρένια χείλη

Το έχει πλούσιο η Φύλλη,
Κι' ασύγκριτα γλυκύ
Μόν' τολμηρό αν ορμήσεις, Το μέλι να ρουφήσης,
Σα στ' άνθια, κι' αποκεί,
Μάθε κι' η λιγερένια Χείλη τα κοραλλένια
Παράχει τρυφερά.
Και πρόσεχε, μαζί σου Μη πάρης το κεντρί σου,
Και βλάψεις τρομερά.

Η γλυκυτάτη  Άνοιξη   ( Βηλαράς Ιωάννης)

Η γλυκυτάτη άνοιξη
Με τ' άνθια στολισμένη,
Ροδοστεφανωμένη
Τη γη γλυκοτηράει.
Κι ή γή τη χλόη εντύνεται,
Τα δάση της ισκιώνουν,
Τα κρύα χιόνια λιώνουν,
Ο ουρανός γελάει.
Τα λουλουδάκια βάφουνται
Τα πλάγια χρωματίζουν,
Κι΄ ηδονικαίς φωτίζουν
Η δροσεραίς αυγές.
Στο αγκαθερό τριαντάφυλλο
Γλυκολαλάει τα' Αηδόνι
Το ξένο Χελιδόνι
Ταιριάζει τη φωλιά.
Στους κάμπους πλούσια κι' άκοπα
Σε πράσινα λιβάδια
Τα ζωντανά κοπάδια
Βελάζουν και πηδάν
Κι' ο νιος βοσκός χαρούμενος
Φυσώντας τη φλογέρα,
Γιομίζει τον αγέρα
Με τραγουδιών φωνές
Κάθε ψυχή ευφραίνεται,
Την Άνοιξι γιορτάζει
Ο Θίρσης σκυθρωπάζει
Στη γενική χαρά.
Ωραία Δάφνη πρόβαλε
Να την αποστολίσης,

Και τότες είναι ο Θίρσης,
Ο πλέον ευτυχής.

Ω Τριπολιτσά ωραία   ( Βηλαράς Ιωάννης)

Ω Τριπολιτσά ωραία
Και καθέδρα του Μοριά
Και στο κέντρο απ' όσες έχεις
Πολιτείες και χωριά
Στο ραχουλωτό σου κάμπο
Λείπει τ' άγριο το κλαρί
Μόν' η Δήμητρα 'ναι πλούσια
Μόν' η Χλόη δροσερή
Κυκλικά στεφανωμένη
Με πολύκορφα βουνά
Σκήμα φέρεις μιας κορώνας
Άλλης όμοιας πουθενά
Όλη περιτειχισμένη
Στους κακούς προφυλακή
Αριθμόν πλανητών έχεις
Θύραις τόσες δω και εκεί
Του καλοκαιριού της κάψες
Συγκερνάει συχνή βροχή.
Δροσεροί οι ζέφυροι σου
Αύρες δίχως ταραχή.
Η υγεία κι' ευρωστία
Δώρο φύσις χρονικό
Για τη θέση για το κλίμα
Για αέρα παστρικό
Το νερό σου αυτό της Μάνας
Πλήθιο σ' όλον τον καιρό
Άλλη μάνα πλημμυρίζει
Κι' αναβράει καθαρό
Της χερσόνησως σου όλης
Αποθήκη και σκεπή
Προϊόντα κάθε μέρους
Έχεις δίχως διακοπή
Θησαυρόν αχρήζει ακέριον
Κάθε μια σου πιθαμή
Βρύση αστέρευτη σε όλα
Σε κρασί και σε ψωμί
Ευπρεπίζει σου τα μέσα
Αναγκαίων αριθμός
Περιττός της πολυτέλειας
Ο πολλαπλασιασμός
Έχεις ξένε να θιαμάξεις