|
Εγκυκλοπαίδεια - Ναύπλιο
Το Μπούρτζι ή «Καστέλι» κατά τους Ενετούς, ή «θαλασσόπυργος»
κατά τον Αγώνα το 1821. Μικρή νησίδα μπροστά στο λιμένα του
Ναυπλίου, ακριβώς απέναντι από το επάκτιο πυροβολείο των «Πέντ΄ -
Αδερφιών», καλυπτόμενη πλήρως από παλαιό ενετικό Φρούριο στο οποίο
οφείλει και το όνομά της. Το Φρούριο αυτό αναγέρθηκε από τους
Ενετούς μετά την αποχώρηση του Μαχμούτ Πασά το 1473, εφοδιάζοντάς το
με νεώτερα πυροβόλα. Το 1502 μεταβάλλοντας οι Ενετοί με οχυρώσεις τη
ΝΔ πλευρά της Ακροναυπλίας σε αυτοτελή προμαχώνα με επάλξεις («Πέντε
Αδέρφια»), συνέδεσαν αυτόν με τεχνητό βραχίονα από ογκόλιθους στον
οποίο και πρόσδεναν αλυσίδα που έφθανε μέχρι το «Μπούρτζι» για τη
προφύλαξη του λιμένα και της πόλης. Εξ ου και το όνομα «Λιμένας της
Αλύσου».
Μετά τη συνθήκη του Κάρλοβιτς (1698) οι Ενετοί ανήγειραν στη νησίδα
ισχυρότατο Πύργο και προμαχώνες με πυροβόλα δημιουργώντας έτσι το
γνωστό Φρούριο που δεσπόζει σήμερα την είσοδο του λιμένα του
Ναυπλίου.
Το Μπούρτζι στο ηλιοβασίλεμα, ΝαύπλιοΚατά την Ελληνική επανάσταση
του 1821 το Μπούρτζι καταλήφθηκε το 1822 από 50 οπλοφόρους και 150 «πυροβολιστές»
(πυροβολητές) των οποίων ηγούνταν οι Άστιγξ, Άνερμαν, Χάνεκ και
Δημήτριος Καλλέργης που τελούσαν υπό την ηγεσία του Γάλλου
ταγματάρχη Φ. Γκιουρντέν ο οποίος κανονιοβολούσε το Ναύπλιο από το
Μπούρτζι και κατάφερε να ματαιώσει τον «λαθραίο» επισιτισμό των
πολιορκούμενων Τούρκων από αγγλικό πλοίο.
Στην αμέσως μετέπειτα 10ετία, κατά τις αιματηρές ελληνικές εμφύλιες
εχθροπραξίες (1823 – 1833), δύο φορές αναγκάσθηκε η τότε κυβέρνηση
να καταφύγει στο Μπούρτζι για την ασφάλειά της, στις 25 Μαΐου του
1824 και στις 2 Ιουλίου του 1827.
Μετά την έλευση του Βασιλέως Γεωργίου του Α’ και κατ΄ εντολή του, το
(1865), το Μπούρτζι αφοπλίστηκε και κατέστη τόπος διαμονής του
δημίου της γκιλοτίνας.
Τέλος με τη δημιουργία του Οργανισμού Τουρισμού το Μπούρτζι
μετατράπηκε σε τουριστικό κέντρο (ξενοδοχείο και εστιατόριο)
λειτουργώντας με εκμίσθωση σε ιδιώτη επιχειρηματία.
Για άλλα παρόμοια ομώνυμα Φρούρια δείτε το άρθρο Μπούρτζι
---
Η πρωτεύουσα του νομού, το Ναύπλιο,
χτίστηκε σύμφωνα με τη μυθολογία από το Ναύπλιο, γιο του Ποσειδώνα
και της Δαναϊδας Αμυμώνης. Η παρουσία της πόλης στην παλαιότερη και
νεότερη ιστορία ήταν σημαντική. Κατοικημένη από την Προϊστορική
Εποχή, πήρε μέρος στην Αργοναυτική Εκστρατεία - σύμφωνα με τους
μύθους.
Όπως έχει διαπιστωθεί, ο λόφος της Ακροναυπλίας ήταν κατοικημένος
από το τέλος της Γ' π.Χ. χιλιετίας. Εκεί ήταν χτισμένη η αρχαία πόλη
Ναυπλία που αργότερα υποτάχτηκε στους Αργείους (Ζ' αι.) των οποίων
έγινε το επίνειο και ο πολεμικός ναύσταθμος. Γύρω στο 300 π.Χ. η
πόλη περιτειχίστηκε. Η ακμή της, όμως ανακόπηκε την εποχή της
ρωμαιοκρατίας και όλοι σχεδόν οι κάτοικοί της έφυγαν.
Το 270 μ.Χ. η πόλη φαίνεται να αναπτύσσεται και πάλι. Αλλά η ανοδική
της πορεία επιταχύνθηκε κατά τη βυζαντινή εποχή. Το 879 ήταν ήδη
έδρα επισκόπου και το1189 αρχιεπισκόπου. Το 1180 ο βυζαντινός
αυτοκράτορας Μανουήλ Κομνηνός διόρισε άρχοντα του Ναυπλίου το
Σγουρό. Το Σγουρό τον διαδέχτηκε ο γιος του Λέων Σγουρός ο οποίος
πολέμησε με επιτυχία τους Φράγκους και δημιούργησε ηγεμονία που
έφτανε ως τη Λάρισα
Το 1210 κατέλαβε την πόλη ο Γοδεφρείδος Βιλαρδουίνος, εκτός από μια
συνοικία της, τη γνωστή ως «ρωμαίικο». Δυο χρόνια αργότερα την
παραχώρησε στο Φράγκο άρχοντα της Αθήνας. Έπειτα από εναλλαγή
φεουδαρχών κυριάρχων το Ναύπλιο περιήλθε στους Βενετούς (1388). Μετά
το 1460 πολλοί Έλληνες κατέφυγαν στο Ναύπλιο και η έκταση της πόλης
τετραπλασιάστηκε.
Οι Τούρκοι αποπειράθηκαν τέσσερις φορές να κατακτήσουν το Ναύπλιο. Η
τέταρτη πολιορκία κράτησε τρία χρόνια και τρεις μήνες και
αποδείχτηκε μοιραία γιατί οι υπερασπιστές παραδόθηκαν τελικά (1540).
Πολλοί Έλληνες ακολούθησαν τότε τους Βενετούς. Ανάμεσα στους Έλληνες
εκείνους ήταν και ο Νικόλαος Μαλαξός, λόγιος ιερέας πού έγραψε για
την πολιορκία τού Ναυπλίου. Οι Βένετοί όμως δεν έπαψαν ποτέ να
ελπίζουν πώς θα ξανακατακτήσουν την πόλη. Και πραγματικά το 1686 οι
Βένετοί έγιναν πάλι κύριοι τού Ναυπλίου. Τότε έχτισαν και το φρούριο
τού Παλαμηδιού.
Κατά τη διάρκεια τής βενετικής κατοχής το Ναύπλιο έγινε ή ωραιότερη
πόλη των βενετικών κτήσεων στην Ελλάδα και μετονομάστηκε σε «Νάπολι
ντί Ρομάνια» («Νεάπολη τής 'Ελλάδας»). Ωστόσο, παρά την ενίσχυση της
φρουράς και των οχυρωματικών έργων της, η πόλη υπέκυψε και πάλι
στους Τούρκους (1714).
Μετά την έκρηξη της Επανάστασης οι Τούρκοι με τις οικογένειές τους
κλείστηκαν στα φρούρια του Παλαμηδιού και της Ακροναυπλίας. Στις 4
Απριλίου 1821 οι Έλληνες πολιόρκησαν την πόλη, αλλά η πολιορκία
λύθηκε έπειτα από 6 μέρες. Ακολούθησαν και άλλες ανεπιτυχείς
απόπειρες έως ότου στις 30 Νοεμβρίου 1821 οι Έλληνες κατέλαβαν το
Παλαμήδι και αργότερα και όλα τα άλλα οχυρά.
Με την απελευθέρωση -1828- εγκαταστάθηκε εδώ η κυβέρνηση Ιωάννη
Καποδίστρια και έγινε πρωτεύουσα του νεοσύστατου ελληνικού κράτους.
Το 1833 έφτασε στο Ναύπλιο ο πρίγκιπας Όθωνας της Βαυαρίας, που
στέφθηκε βασιλιάς της Ελλάδας και τον επόμενο χρόνο άφησε την πόλη
για την Αθήνα. Το Ναύπλιο υπήρξε το επίκεντρο των γεγονότων του
1862, με αποτέλεσμα την έξωση της βαυαρικής δυναστείας. Το σημερινό
Ναύπλιο –11.897 κάτοικοι- είναι από τις πιο όμορφες πόλεις της
Ελλάδας, με νεοκλασικά κτίρια, παλιές εκκλησίες, ιστορικές πλατείες,
χτισμένες κάτω από το βαρύ όγκο του Παλαμηδιού, κατά μήκος της
παραλίας, μπροστά από το Μπούρτζι - το νησάκι φρούριο.
Αξιοθέατα αποτελούν:
ΠΑΛΑΜΗΔΙ. Το ξακουστό κάστρο στεφανώνει την πόλη του Ναυπλίου με την
έντονα μεσαιωνική ατμόσφαιρα. Ο απόκρημνος λόφος, που έδωσε το όνομά
του στο κάστρο, οχυρώθηκε από τους Βενετούς, αφού ο Φραγκίσκος
Μοροζίνης απέσπασε την πάλη (1686) από τους Τούρκους. Τα οχυρωματικά
έργα στη σημερινή τους μορφή ανήκουν στη β' περίοδο της
βενετσιάνικης κυριαρχίας. Την κατασκευή τους ανέλαβε ο Γάλλος Λα Σαλ
για λογαριασμό των Βενετών, ο ίδιος που σε λίγο τους πρόδωσε
αχρηστεύοντας τα κανόνια τους για χάρη των Τούρκων. Στην κορυφή του
λόφου, σε ύψος 216 μέτρων και πάνω σε ίχνη προϊστορικού φρουρίου,
δεσπόζουν τα ερείπια εφτά οχυρών, έξι από τα οποία έχουν τα ονόματα
αρχαίων πολεμιστών (Θεμιστοκλής, Μιλτιάδης, Αχιλλεύς, Φωκίων,
Επαμεινώνδας, Λεωνίδας). Εάν ανέβει κανείς με τα πόδια τα 857
απότομα σκαλοπάτια που οδηγούν στο Παλαμήδι, σκαλιστά στο βράχο,
πιθανόν θα κουραστεί, αλλά θα ανακαλύψει το θαυμάσιο θαλάσσιο φόντο
που πλαισιώνει το Ναύπλιο, περνώντας κάτω από αλλεπάλληλες πύλες.
Στην κορυφή του φρουρίου διατηρείται ακόμη το ιστορικό εκκλησάκι του
Αγίου Ανδρέα, που χρονολογείται από την εποχή των Βενετών. Ο θυρεός
τους, «το λιοντάρι του Αγίου Μάρκου», βρίσκεται σε πολλά σημεία του
φρουρίου. Διατηρούνται ακόμη τα κελιά, που χρησίμευσαν σαν φυλακές.
Σ' ένα απ' αυτά φυλακίστηκε ο Κολοκοτρώνης. Το Παλαμήδι θεωρούνταν
απόρθητο οχυρό, γι' αυτό το λόγο η κατάληψή του, το 1822, από τους
Έλληνες, έπειτα από πολύμηνη δύσκολη πολιορκία, προξένησε κατάπληξη
σε όλο τον κόσμο.
ΑΚΡΟΝΑΥΠΛΙΑ. Χτισμένη στα πόδια του Παλαμηδιού, συγκοινωνούσε μαζί
του μ' ένα μυστικό πέρασμα. Η Ακροναυπλία εδαφολογικά αποτελείται
από τρία διαφορετικά επίπεδα, το καθένα από τα οποία αποτελούσε ένα
ιδιαίτερο κάστρο, με αρχαιότερο το δυτικό, όπου βρισκόταν στην
αρχαιότητα η ακρόπολη οχυρωμένη μ' ένα πολυγωνικό κυκλώπειο τείχος.
Σύμφωνα με μαρτυρίες του Παυσανία, ήταν ήδη οχυρωμένη από το 2ο αι.
π.Χ., αλλά υπάρχουν μόνο ερείπια από το τείχος αυτό. Όταν οι Βενετοί
κατέλαβαν την πόλη, η Ακροναυπλία είχε δυο φρούρια, το ανατολικό ή
φράγκικο και το δυτικό ή ρωμαίικο. Οι Βενετοί έχτισαν τα δικά τους
τείχη (φρούριο) στην ανατολική πλευρά τα οποία ενίσχυσαν με πέντε
κανόνια, που ονομάστηκαν «Πέντε Αδέλφια». Όταν οι Τούρκοι κατέλαβαν
την Ακροναυπλία επισκεύασαν τις οχυρώσεις. Σήμερα σώζονται μερικά
μόνο κτίσματα από τα τέσσερα οχυρά, που συνυπάρχουν στην
Ακροναυπλία, όπως τα ερείπια του ελληνικού κάστρου της αρχαίας
ακρόπολης, που αναφέραμε πριν, με ρωμαϊκές και βυζαντινές προσθήκες.
Στη νότια πλευρά της χερσονήσου του Ναυπλίου κυριαρχεί «το Κάστρο
των Ελλήνων», βυζαντινό κατάλοιπο, χτισμένο πάνω σε μυκηναϊκή
ακρόπολη. Δυτικά του βρίσκεται το «Κάστρο των Φράγκων», έργο των
Γάλλων δουκών Ντε λα Ρος, με πυροβολεία και επάλξεις με πολεμίστρες,
ενώ δυστυχώς δεν σώζεται τίποτε από το ενετικό κάστρο, γνωστό στους
Ναυπλιώτες ως «φρούριο Τόρο», διότι πάνω στα ερείπιά του χτίστηκε το
ξενοδοχείο «Ξενία». Σίγουρα θα εντυπωσιαστεί κανείς από τις ενετικές
οχυρώσεις με τα εντοιχισμένα ανάγλυφα του Αγίου Μάρκου, τον
προμαχώνα των Γκριμάνι, έργο του 1706 και το σύγχρονό του (1701 -
1704) οχυρό του Ντανιέλ Ντολφίν (οχυρό Δολφίνου). Σώζονται ακόμα
δεξαμενές προχριστιανικής ακρόπολης, σκαλισμένες στο βράχο, στη
δυτική πλευρά της Ακροναυπλίας. Ανηφορικός ασφαλτοστρωμένος δρόμος,
που ξεκινά από την πλατεία Νικηταρά της παλιάς πόλης, βοηθά να
γνωρίσει κανείς το φρούριο της Ακροναυπλίας, ενώ παραλιακός δρόμος
περιτρέχει όλο το φρούριο και οδηγεί στο μικρό εκκλησάκι της
Παναγίας με την κατανυκτική ατμόσφαιρα.
 ΜΠΟΥΡΤΖΙ. Μικρό ξερονήσι - φρούριο στην είσοδο του λιμανιού μόλις
450 μέτρα από το μόλο του Ναυπλίου, ενωνόταν με την Ακροναυπλία με
μια αλυσίδα που, επί Βενετών, έκλεινε την είσοδο του λιμανιού στα
ανεπιθύμητα πλοία. Αρχικά το νησί ονομαζόταν «των Αγίων Θεοδώρων»,
από την εκκλησούλα με το ίδιο όνομα που το στόλιζε, αργότερα
μετονομάστηκε σε «Passage» από τους Ευρωπαίους και σήμερα ονομάζεται
Μπούρτζι. Οχυρώθηκε το 1471 από τους Βενετούς και αποτέλεσε ισχυρό
στρατηγικό σημείο. Αργότερα οι Τούρκοι πρόσθεσαν έναν ακόμη πύργο
στον περίβολο των Βενετών, συμπληρώνοντας την οχύρωση. Μετά την
απελευθέρωση, το Μπούρτζι υπήρξε κατοικία των δημίων για τους
θανατοποινίτες του Παλαμηδιού, ενώ για μικρό διάστημα λειτούργησε ως
ξενοδοχείο. Σήμερα το Μπούρτζι καταρρέει χωρίς φροντίδα και
συντήρηση (είναι επισκέψιμο με βενζινάκατο).
Η ΠΑΛΙΑ ΠΟΛΗ με τα ιστορικά κτίρια ήταν όχι μόνο πρωτεύουσα του
Μοριά το 16ο και το 17ο αιώνα, αλλά και πρώτη πρωτεύουσα της
σύγχρονης Ελλάδας. Περιδιαβαίνοντας τους γραφικούς δρόμους θα δει
κανείς δίπλα βενετσιάνικα μπαλκόνια, τούρκικα σιντριβάνια και κομψά
νεοκλασικά σπίτια, όπως είναι το πρώτο ελληνικό γυμνάσιο που ίδρυσε
ο Όθωνας το 1833.
Στην πλατεία Συντάγματος, που θυμίζει ιταλική «πιάτσα» θα δει
κανείς: Δύο παραδοσιακά τουρκικά τζαμιά: στο ένα, που σήμερα
λειτουργεί ως κινηματογράφος, στεγάστηκε το πρώτο Αλληλοδιδακτικό
Σχολείο, ενώ στο άλλο συνεδρίαζε η πρώτη Βουλή των Ελλήνων και
ονομάστηκε Βουλευτικό.
Η εκκλησία του Αγίου Σπυρίδωνα, που χτίστηκε το 1702 και έγινε
γνωστή από τη δολοφονία το 1831 του πρώτου κυβερνήτη της Ελλάδας
Καποδίστρια (στον τοίχο της εκκλησίας διατηρείται εντοιχισμένη σε
γυάλινη προθήκη η δολοφονική σφαίρα).
Σημαντική είναι η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, που χτίστηκε από τους
Βενετούς στις αρχές του 16ου αι. και στο εσωτερικό διακοσμήθηκε με
τοιχογραφίες και εικόνες, αντίγραφα μεγάλων Ιταλών ζωγράφων, από τις
οποίες διατηρείται μία, αντίγραφο του Μυστικού Δείπνου του Λεονάρντο
ντα Βίντσι.
Αξίζει ακόμα να δει κανείς τις εκκλησίες του Αγίου Νικολάου, που
χτίστηκε από τον Αυγουστίνο Σαγρέδο το 1713, τη Γέννηση της Θεοτόκου
(πίσω από το Μουσείο) και τη Μεταμόρφωση (Φραγκοκλησιά) που
αποτελούσε μοναστηριακό ναό την περίοδο της Φραγκοκρατίας,
μετατράπηκε σε τζαμί και αργότερα παραχωρήθηκε από τον Όθωνα στους
καθολικούς του Ναυπλίου. Στην πρόσοψή της υπάρχει ξύλινη αψίδα με
γραμμένα τα ονόματα των φιλελλήνων που έπεσαν στη διάρκεια της
Επανάστασης του 1821.
Μητρόπολη Ναυπλίου
Στα αξιοθέατα της πόλης περιλαμβάνονται ακόμα τα σπίτια του
αντιβασιλιά 'Αρμανσμπεργκ και του Μάουρερ, η σχολή Ευελπίδων, το
πρώτο υπουργείο των Στρατιωτικών και στη συνοικία Πρόνοια το
εντυπωσιακό λιοντάρι που λάξευσε κατά διαταγή του Όθωνα ο Σίγκελ στη
μνήμη των Βαυαρών που πέθαναν στην Ελλάδα από επιδημία πανώλης το
1833-34. Στην πλατεία Πρόνοιας συνήλθε το 1832 η Εθνοσυνέλευση που
επικύρωσε την εκλογή του Όθωνα ως βασιλιά των Ελλήνων.
Αρχαιολογικό Μουσείο
Από το Ναύπλιο δημόσιος δρόμος οδηγεί στην Καζάρμα (14 χλμ από το
Ναύπλιο) όπου στην κορυφή λόφου διακρίνονται λείψανα αρχαίου τείχους
(4ου αι. π.Χ.), που ανακαινίστηκε στα Μεσαιωνικά Χρόνια, όταν υπήρχε
στην πλαγιά σημαντικός οικισμός. Στα δυτικά διατηρείται μικρή
μυκηναϊκή γέφυρα. Μια ακόμη οχύρωση διατηρείται στο λόφο Καστράκι.
---
Στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ναυπλίου
στεγάζονται εκθέματα από ανασκαφές της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, της
Αρχαιολογικής Εταιρείας και των ξένων Αρχαιολογικών Σχολών καθώς και
δωρεές (Γλυμενοπούλου, Νικάνδρου).
Το Αρχαιολογικό Μουσείο Ναυπλίου στεγάζεται σε ένα μνημειακό,
διώροφο, κτήριο στο ιστορικό κέντρο του Ναυπλίου. Ο χώρος της
μόνιμης έκθεσης του μουσείου έχει συνολική επιφάνεια 580 τ.μ. και
καταλαμβάνει τον πρώτο και το δεύτερο όροφο.
Στην αίθουσα του πρώτου ορόφου τα εκθέματα χρονολογούνται στην
προϊστορική εποχή, την παλαιολιθική, τη μεσολιθική, τη νεολιθική και
την Εποχή του Χαλκού και προέρχονται από το σπήλαιο Φράγχθι και
Κεφαλαρίου, τα Δενδρά, την Μιδέα, τη Ναυπλία, την Τίρυνθα, την
Ασίνη, την Πρόσυμνα-Μπερμπάτι και την Καζάρμα. Στη νέα έκθεση του
μουσείου που θα οργανωθεί σύντομα προβλέπεται να εκτεθούν 1500
περίπου αντικείμενα. Μεγάλο μέρος απ' αυτά θα αποτελείται από τα
εκθέματα της παλαιάς έκθεσης ενώ θα εισαχθούν στη νέα έκθεση 500
περίπου ευρήματα από πρόσφατες ή παλαιότερες ανασκαφές.
Στο ισόγειο του μουσείου στεγάζονται τα γραφεία της Δ' Εφορείας
Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων.
---
Το κτήριο που στεγάζει το
Αρχαιολογικό Μουσείο Ναυπλίου, κτίσθηκε το 1713 επί Προβλεπτού
Σαγρέδου (περίοδος της Β΄Ενετοκρατίας), για να χρησιμοποιηθεί ως
αποθήκη του ενετικού στόλου.
Η έκθεση του Μουσείου καταλαμβάνει τον Α΄και Β΄όροφο, ενώ στο
ισόγειο βρίσκονται τα γραφεία της Δ΄ Εφορείας Προϊστορικών και
Κλασικών Αρχαιοτήτων του Υπουργείου Πολιτισμού. Στα μελλοντικά
σχέδια περιλαμβάνεται η μεταφορά των γραφείων σε παρακείμενο
διατηρητέο κτήριο και η διάθεση του χώρου σε περιοδικές εκθέσεις της
Εφορείας.
Στις συλλογές περιλαμβάνονται:
- Παλαιολιθικά και Μεσολιθικά ευρήματα - ως το 8000 π.Χ.- (από τα
Σπήλαια του Φράγχθι και Κεφαλαρίου).
- Νεολιθικά ευρήματα - περ. 6000 - 2800 π.Χ.- (από Φράγχθι, Δενδρά,
Ναυπλία).
- Πρωτοελλαδικά - περ. 2800-2000 π.Χ.- (από Ασίνη, Τίρυνθα,
Μπερμπάτι)
- Μεσοελλαδικά - περίπου 2000-1600 π.Χ.- (από Ασίνη και Μπερμπάτι).
- Μυκηναϊκά ευρήματα - περ. 1600-1100 π.Χ.- (από Ασίνη, Δενδρά,
Καζάρμα, Μιδέα, Μπερμπάτι, Ναυπλία και Τίρυνθα).
Γεωμετρικά ευρήματα - περ. 1100-700 π.Χ.- (από Ασίνη, Ναυπλία,
Τίρυνθα και από Συλλογές).
- Αρχαϊκά - περ. 700 ως 480 π.Χ.- (από Τίρυνθα, Μύλους και
Κορινθία).
- Κλασικά - περ. 480 - 323 π.Χ.- (από Τίρυνθα, Αλιείς και Ιδιωτικές
συλλογές).
- Ελληνιστικά - 323 - 146 π.Χ.- (από Ασίνη και Μυκήνες).
- Ρωμαϊκά - ως το 500 μ.Χ. περίπου - (από Μυκήνες).
(Βασιάννα Κιούση - Τμήμα Δ1 - 2008-09)
|
